روابط سیاسی میان آمریکا و قزاقستان: تأکیدات تازه

با روی کار آمدن ترامپ، گفت‌وگوی سیاسی میان ایالات متحده و قزاقستان دستخوش دگرگونی‌هایی شده است. در حالی‌که دولت پیشین آمریکا بر گسترش شراکت استراتژیک، حمایت از اصلاحات دموکراتیک و طرح‌های زیست‌محیطی تمرکز داشت، دولت ترامپ تأکید خود را بر عمل‌گرایی و منافع صرفاً اقتصادی گذاشته است.

برای قزاقستان که در موقعیتی راهبردی میان روسیه و چین قرار دارد، این تغییرات به معنای نیاز به برقراری تعادل دیپلماتیک ظریفی است. از یک سو، آستانه تلاش می‌کند سیاست خارجی چندجانبه خود را حفظ کند و همزمان روابط خود را با واشنگتن، پکن و مسکو تقویت نماید. از سوی دیگر، تشدید لحن ضد چینی ترامپ و درخواست‌های او از متحدان برای «اتخاذ موضعی روشن»، می‌تواند قزاقستان را با یک دوراهی دیپلماتیک مواجه سازد.

مواد خام در برابر فناوری

فهرست تعرفه‌ای جدید که ترامپ پیشنهاد داده، با هدف «ایجاد عدالت تجاری» و رفع عدم تعادل‌های موجود در تجارت بین‌الملل تدوین شده است. این اقدام ادامه سیاست «اول آمریکا» ی ترامپ است که هدفش حمایت از تولیدکنندگان آمریکایی‌ست. به گفته بَک‌برگن توقتاسین، اقتصاددان کلان و تحلیل‌گر مؤسسه BCC Invest، این سیاست همچنان نشان‌گر تمایل آمریکا به برتری‌جویی اقتصادی است.

بر اساس سیاست جدید، ایالات متحده برای کالاهای وارداتی از قزاقستان ۲۷٪ تعرفه در نظر گرفته، در حالی که قزاقستان برای واردات از آمریکا ۵۴٪ تعرفه پرداخت می‌کند. طبق داده‌های کمیته درآمدهای دولتی قزاقستان، در پایان سال ۲۰۲۴، سهم آمریکا در تجارت خارجی قزاقستان تنها ۳٪ بوده است.

«به این ترتیب، قزاقستان سالانه به ارزش ۲ میلیارد دلار کالا به آمریکا صادر می‌کند که ۷۴.۶٪ آن مواد خام است. در مقابل، واردات قزاقستان از آمریکا حدود ۲.۲ میلیارد دلار برآورد شده که ۵۶.۲٪ آن کالاهای نهایی و ۴۱.۴٪ آن نیمه‌ساخته‌ها هستند. این بدان معناست که ما مواد خام صادر می‌کنیم، اما فناوری، تجهیزات و کالاهایی با ارزش افزوده بالا وارد می‌کنیم؛ الگویی رایج در روابط میان کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه‌یافته. در نتیجه، تراز بازرگانی قزاقستان با آمریکا منفی ۲۷۱.۳ میلیون دلار است»،

وی همچنین خاطرنشان می‌کند که سیاست تجاری قزاقستان با سایر کشورها، در چارچوب سازمان تجارت جهانی (از سال ۲۰۱۵) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (با سیاست تجاری خارجی یکپارچه) شکل گرفته است.

«این به این معناست که قزاقستان همیشه نمی‌تواند تعرفه‌ها را به‌طور مستقل تغییر دهد – بسیاری از تصمیمات در سطح فراملی اتخاذ می‌شوند. بنابراین، هرگونه اصلاح در این زمینه نیازمند دیپلماسی، مذاکرات و هماهنگی با شرکاست»، کارشناس یادآور می‌شود و نتیجه‌گیری می‌کند: «برای تغییر شرایط تجارت خارجی، لازم است اقدامات سیستماتیکی برای توسعه صادرات غیرخام از طریق تقویت توانمندی‌های داخلی در حوزه فرآوری، سرمایه‌گذاری در فناوری و بهبود جایگاه مذاکراتی در اتحادیه‌های چندجانبه صورت گیرد.»

پایان جهانی‌سازی

الماس چوکین، اقتصاددان، در تفسیر خبر تعرفه‌ها، حجم تجارت میان قزاقستان و ایالات متحده را «بسیار ناچیز» توصیف کرد: «حجم تجارت ما با ازبکستان دو برابر بیشتر از آمریکاست، بنابراین تعرفه‌های جدید آمریکا تأثیر مستقیمی بر اقتصاد قزاقستان نخواهد داشت.» با این حال، وی تأکید کرد که این بدان معنا نیست که قزاقستان از پیامدهای غیرمستقیم این تصمیمات در امان خواهد بود.

نخست آن‌که قزاقستان به‌شدت به صادرات مواد خام به بازارهای جهانی وابسته است. اگر تعرفه‌های ترامپ به‌طور طولانی‌مدت باقی بمانند، جریان‌های تجاری و حرکت سرمایه تغییر خواهند کرد. کشورهایی که بازار آمریکا برایشان بازار اصلی محسوب می‌شود – مانند صنایع خودروسازی اروپا – احتمالاً به انتقال تولید به داخل خاک آمریکا روی خواهند آورد.

«برای آمریکا، تجارت خارجی نقش چندانی در اقتصاد ندارد – واردات و صادرات در مجموع تنها حدود ۱۵٪ تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهند (اگرچه در برخی زمینه‌ها وابستگی وارداتی تا ۱۰۰٪ می‌رسد)، اما برای کشوری مانند آلمان، تجارت خارجی تا ۷۰٪ تولید ناخالص داخلی را شامل می‌شود»، چوکین توضیح داد. «در نتیجه، این تغییرات باعث کند شدن رشد اقتصادی جهانی خواهد شد، که در نهایت منجر به کاهش تقاضا برای مواد خام می‌شود – و درست در این‌جا قزاقستان با شوک‌های ناخوشایندی مواجه خواهد شد.»

او همچنین افزود که یکی از پیامدهای دردناک برای قزاقستان می‌تواند فشار بر پول ملی و کاهش درآمدهای بودجه به‌دلیل افت درآمدهای صادراتی باشد.

نکته مهم دیگر آن است که قزاقستان عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) است. «تعرفه‌های گمرکی ما، تعرفه‌های اتحادیه اوراسیا هستند»، چوکین یادآور شد. «اگر فردا بخواهیم نظیر اسرائیل، تعرفه‌ها برای آمریکا را صفر کنیم، این کار بدون موافقت مینسک، ایروان، بیشکک و مسکو ممکن نخواهد بود.»

در پاسخ به این پرسش که چرا ترامپ تعرفه‌های جدید را «پاسخی» توصیف کرده است، چوکین توضیح داد که آمریکا یکی از بازترین نظام‌های گمرکی جهان را در اختیار داشته است: میزان تعرفه واردات تنها ۲ تا ۳ درصد بود. افزون بر این، در آمریکا مالیات بر ارزش افزوده (VAT) وجود ندارد، در حالی‌که در بسیاری از کشورهای جهان، این مالیات تا ۲۰ درصد است. این بدان معناست که واردات به آمریکا به‌طور متوسط ۲۰ درصد ارزان‌تر از سایر کشورها بوده است.

الماس چوکین ابتکار ترامپ را «پایان جهانی‌سازی» توصیف می‌کند. به گفته او، ایالات متحده به عنوان بازیگر اصلی در بازار جهانی، تا پیش از این، در چارچوب سازمان تجارت جهانی و بر مبنای این باور که تجارت آزاد به نفع همه است، حاضر به مصالحه بود. اما اکنون، این دیدگاه‌ها به‌کلی دگرگون شده‌اند.

آب‌وهوای جهانی در هر صورت تیره‌تر خواهد شد

«فضای کلی تجارت جهانی به هر حال بدتر خواهد شد»، کارشناس مطمئن است. «حتی اگر فردا ترامپ اعلام کند که نظرش تغییر کرده، شرکت‌های بزرگ که همواره ریسک‌ها را در نظر می‌گیرند، سیاست‌های خود را تغییر خواهند داد و به احتمال زیاد به انتقال خطوط تولید به داخل آمریکا فکر خواهند کرد.»

افزون بر این، کشورهایی که پیش‌تر قادر به توافق برای ایجاد اتحاد نبودند – مانند چین، ژاپن و کره – اکنون گفت‌وگوهایی را برای ایجاد منطقه آزاد اقتصادی آغاز کرده‌اند تا در برابر آمریکا موضع واحدی اتخاذ کنند. «واکنش‌های متقابل رخ خواهد داد، که می‌تواند به جنگ تجاری منجر شود – و این هم برای قزاقستان پیامدهای ناخوشایندی خواهد داشت»، کارشناس هشدار داد.

تعرفه‌های ترامپ برای قزاقستان خنثی‌اند

گالیم خوساین‌اف، اقتصاددان، معتقد است که اقدامات ترامپ اقتصاد خود آمریکا را تحت فشار قرار خواهد داد، اما برای قزاقستان، این تعرفه‌های ۲۷ درصدی تأثیر خاصی ندارند. «صادرات اصلی ما به آمریکا شامل کالاهای بورسی مانند نفت، اورانیوم و نقره است. این کالاها نه تنها توسط آمریکا، بلکه در سراسر جهان تقاضا دارند. بنابراین ما به‌راحتی می‌توانیم بازارهای دیگر را جایگزین کنیم»، خوساین‌اف در کانال تلگرام خود نوشت.

او همچنین شایعات در مورد «تعرفه‌های تلافی‌جویانه ۳۴ درصدی قزاقستان» را رد کرد: «قزاقستان تعرفه‌های گمرکی مستقل ندارد – فقط تعرفه‌های مشترک در چارچوب اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) وجود دارند. این عدد ۳۴ درصدی که می‌نویسند، تعرفه نیست، بلکه اختلاف میان حجم صادرات و واردات با آمریکاست. آمریکا تلاش دارد این عدم توازن را از طریق تعرفه‌ها جبران کند.»

نکته:

بازگشت دونالد ترامپ به قدرت در سال ۲۰۲۵، هم‌اکنون نیز تأثیرات قابل توجهی بر قزاقستان دارد – چه در عرصه سیاسی و چه اقتصادی. سیاست خارجی عمل‌گرایانه و تهاجمی دولت ترامپ توازن قدرت در آسیای مرکزی را تغییر داده، تنش‌های ژئوپلیتیکی را افزایش داده و چالش‌های جدیدی برای دیپلماسی چندجانبه قزاقستان ایجاد کرده است.

در این شرایط، برای قزاقستان حیاتی است که استقلال استراتژیک خود را حفظ کرده، به‌طور منعطف با شرایط بین‌المللی در حال تغییر سازگار شود و همچنان روابط خود را بر اساس منافع ملی توسعه دهد. تنها از این طریق است که کشور می‌تواند از تحولات جهانی بهره‌برداری کند، بی‌آنکه به یکی از طرف‌های درگیر در کشمکش میان قدرت‌های جهانی وابسته شود.

منبع:

https://newtimes.kz/eksklyuziv/197130-tramp-novyi-prezident-ssha-chto-sviazyvaet-ego-s-kazakhstanom#google_vignette

https://forbes.kz/articles/tramp-povyshaet-stavki-chto-delat-kazahstanu

https://www.inform.kz/ru/chem-chrevato-dlya-kazahstana-povishenie-tamozhennih-tarifov-ssha-09e50c